Pakistan’ın devam eden krizinde neler oluyor?

Pakistan’ın sürekli istikrarsız politikasının standartlarına göre bile, ülkedeki son on hafta olağanüstü çalkantılı geçti. Pakistan’da, İmran Han’ın güvensizlik oyu ile iktidardan uzaklaştırılmasının ardından 11 Nisan itibarıyla yeni bir hükümet kuruldu. Önergenin 8 Mart’ta sunulmasından 10 Nisan’daki oylamaya kadar geçen haftalar dramatik ve entrikalarla doluydu. Şimdi, ülke ekonomik ve siyasi krizde. Şahbaz Şerif’in yeni hükümeti bir karar felci durumunda ve temellerini bulmak için mücadele ederken, devrik başbakan ülke çapında hükümetin meşruiyetine saldıran ve yeni seçimler çağrısında bulunan mitinglere öncülük ediyor. Aynı zamanda, Pakistan da akut bir iklim acil durumunun pençesinde. Artan sadece siyasi sıcaklıklar değil: benzeri görülmemiş ısı dalgası Pakistan’ı haftalarca kuşattı.

Khan hükümetinin düşüşü

Mevcut kriz için çok önemli olan, Khan’ın hükümetinin nasıl düştüğünü anlamak. Khan, Pakistan’ın güven oylamasıyla görevden alınan ilk başbakanı iken, seleflerinin her birine başbakan olarak beş yıl sürmeyen – parlamentonun seçim döneminin uzunluğu – görevde katıldı. Pakistan’ın önde gelen muhalefet partileri, göreve geldiğinden beri Khan’ın görevden alınması için yaygara koparıyordu. arama “seçilmiş” yerine ordu tarafından “seçilmiş” – ve bu amaçla 2020 sonbaharında Pakistan Demokratik Hareketi (PDM) adlı bir ittifak kurmuştu. Bu bahar, muhalefet çekiş kazandı. Görünüşte muhalefet, Khan yönetimindeki yönetimi ve ekonomik başarısızlıkları suçladı. Ancak manevralarının başarılı olmasının altında yatan sebep, Khan’ın Pakistan ordusunun desteğini kaybetmesiydi ve bu da onun iktidara gelmesine yardımcı oldu.

Khan ve daha önce çok lanse edilen bir “aynı sayfa” üzerinde çalışan ordu arasındaki bölünmeden birkaç faktör sorumluydu. En büyüğü, Ekim 2021’de Servisler Arası İstihbarat (ISI) genel müdürünün transferi konusundaki çıkmazdı. Khan, ordu tarafından zaten onaylanan genel müdürün transferini haftalarca imzalamayı reddetti. O zamanki ISI şefi, Han’a sadık biriydi ve spekülasyon, Khan’ın bir sonraki seçim için yanında olmasını (veya belki de onu bir sonraki ordu şefi olarak atamasını) istediği yönündeydi.

Khan ordunun desteğini kaybettiğinde – ordu tarafsız hale geldiğini söylese de – muhalefetin hamlelerini yapmasına izin verildi. İktidar koalisyonunda Han ile müttefik olan iki küçük parti muhalefete geçti, bu da onu Ulusal Meclis’teki jilet gibi ince çoğunluğundan mahrum bırakacak kadar.

Khan, hükümetinin çöküşü için bir komplo teorisi geliştirdi – iddia etmekkanıt olmadan, “bağımsız bir dış politika” izlemek için ABD “rejim değişikliği” ve “yerel işbirlikçilerin” sorumlu olduğunu iddia ediyor – Pakistan Ulusal Güvenlik Komitesi’nin iddiaları reddedilmiş. Ancak Khan ve müttefikleri, bazen örtülü bir dille ve bazen de şimdi orduya atıfta bulundukları şekliyle “tarafsızları” daha doğrudan işaret ederek, çıkışından ordunun sorumlu olduğunu ima ettiler. Bunu yaparken, orduyla siyasi çatışmanın sınırlarını test ediyorlar, ancak iddialarını geri ittiğinde geriliyorlar.

Yoğun bir polarizasyon

Khan, çıkışını destekçilerini harekete geçirmek için kullandı. Her gün ülke çapında büyük mitinglerde, aramalar yeni hükümet bir “ithal hükümet” ve yeni başbakan bir “suç bakanı”. Khan, mitinglerini ve röportajlarını medyanın dikkatini çekmek için kullandı ve hükümetinin düşüşünün Pakistan’ın sorunlarından sorumlu olan yozlaşmış politikacıları iktidara geri döndürdüğünü savunuyor. Çoğu orta sınıf, genç ve şehirli olan ve Khan’ın aleni, planlı görevden alınması olarak gördükleri şeye öfkeli olan destekçileri, sözlerini sosyal medyada tekrarlıyor. Khan, bu şikayet anlatımıyla yeni hükümetin meşruiyetini baltalamayı hedefliyor; partisi meclisten istifa etti ve yeniden seçim çağrısı yapıyor. O şimdi planlar muhtemelen İslamabad’a bir “özgürlük yürüyüşüne” öncülük etmek bu ayın sonundahükümete seçimler için daha fazla baskı yapmak için.

Buna karşılık, hükümeti oluşturan partilerin destekçileri, Khan’ın çıkışını demokratik bir şekilde gerçekleştiğini ve siyasetini tehlikeli olarak görüyorlar. Bugün Pakistan, Amerika Birleşik Devletleri’nde 6 Ocak sonrası anın yankılarını yaşıyor, o kadar derin bir kutuplaşma ki her bir hizip diğerinin argümanlarında hiçbir geçerlilik görmüyor. Khan’ın destekçileri özellikle yeni hükümetin veya ordunun söylediği hiçbir şeye güvenmiyor. Son haftalarda, her iki taraftan da politikacılar, dini silah haline getirmenin ölüm cezası anlamına gelebileceği bir ülkede tehlikeli olan diğer tarafa saldırmak için dini kullanmaya da başvurdu.

yeni hükümet

PML-N’den Shahbaz Sharif liderliğindeki yeni hükümet, yalnızca Khan’dan değil, zorlu zorluklarla karşı karşıya. Shahbaz’ın üç kez eski başbakan olan ve 2017’de yolsuzluk suçlamasıyla görevden alınan ve şu anda Londra’da yaşayan kardeşi Navaz Şerif, hâlâ parti ve hatta hükümet üzerinde aşırı derecede kontrol sahibi. Pakistan’ın en büyük Punjab eyaletinin üç kez eski başbakanı olan Shahbaz, siyasi kariyeri boyunca daha karizmatik Nawaz’ın ikinci kemanını oynadı. Geçen hafta, başbakan ve kabinesinin kilit üyeleri, yeni hükümetin yönü konusunda Nawaz ile istişare etmek için ani bir Londra ziyareti yaptı. Yurtdışındayken, Pakistan ekonomisi düşüş sarmalını sürdürdü. Rupi, dolara göre hızlı düşüşünü sürdürdü; borsa da değer kaybetti.

Hükümet, Khan hükümetinin kurduğu ve Uluslararası Para Fonu’nun Pakistan’ın kredi programını yenilemek için bir ön koşul olarak kaldırılmasını istediği maliyetli, sürdürülemez yakıt sübvansiyonlarına devam edip etmeme konusunda kilit bir kararla karşı karşıya. Sübvansiyonları kaldırmak kesinlikle popüler olmayacak, bu da bir sonraki seçimden önce görevde sınırlı bir zamanı olan bir hükümeti endişelendiriyor. Şimdiye kadar hükümet durdu ve bu hafta başlarında kendi maliye bakanının tavsiyesine karşı çıkarak (şimdilik) sübvansiyonları sürdüreceğini açıkladı.

Shahbaz’ın genel tereddütü, muhtemelen farklı görüşlere sahip olabilecek Nawaz ve ekibine olan saygısını ve bir sonraki seçimde birbirlerine karşı yarışacak olan rakip partilerden oluşan hantal bir koalisyona komuta ettiği gerçeğini yansıtıyor. Ancak kararsızlığın bir kısmı, PDM’nin asıl amacının Khan’ı devirmek olduğu gerçeğiyle ilgili; iktidara gelmeden önce aslında alternatif bir yönetim planı veya ekonomik strateji tasarlamadılar. Bu plan eksikliği şimdi Pakistan’ın ekonomik krizi karşısında kendini gösteriyor.

bir sonraki seçim

Pakistan’daki siyasi belirsizliğe katkıda bulunan önemli bir soru, 2023 yazında yapılması gereken bir sonraki seçimin zamanlamasıdır. Khan, mevcut ivmesini acil seçimlere götürmek istediğini açıkça belirtti. Düşüşünden önceki günlerde, Pakistan Yüksek Mahkemesi’nin (doğru bir şekilde) tersine çevirdiği bir kararla, parlamentoyu anayasa dışı olarak feshederek o zamanki muhalefeti hükümetteki bir pistten mahrum etmeyi amaçladı. Yeni hükümet, iktidardaki zamanını, bekleyen yolsuzluk davalarını çözmek de dahil olmak üzere işleri kendi lehine çevirmek için kullanabilir.

Nawaz’ın bir sonraki seçimden önce Pakistan’a dönüp dönemeyeceği sorusu var. Bunu yaparsa, bu PML-N’nin tabanını güçlendirebilir, ancak dönüşünde kovuşturmayla karşı karşıya kalmazsa, bu, Khan’ın Şeriflerin kendilerine karşı yolsuzluk davalarını siyasi olarak manipüle ettiği yönündeki iddiasını güçlendirecektir. PML-N ayrıca, kısmen dış faktörler tarafından şekillendirilen bir ekonomik kriz, Pencap’ta iktidar için bir mücadele ve Khan’ın partisine ait olan ve ona sadık bir başkan da dahil olmak üzere önemli engellerle karşı karşıya. Koalisyon hükümeti bu hafta erken seçime gitmeyeceğini söyledi; eski cumhurbaşkanı Asıf Ali Zerdari, parlamentonun seçim reformu gerçekleştirmeden önce seçim yapılmamasında ısrar etti.

Bir sonraki seçim ne zaman yapılsa, sonucun ne olacağı belli değil. Pakistan’ın parlamenter sisteminde önemli olan, hangi partinin en çok “seçilebilir” – yerel seçim bölgelerindeki güçlü politikacıları – kendi tarafına çekebileceğidir. Büyük kentsel mitingler Khan’ın kişisel popülaritesini doğrulayabilir, ancak partisinin parlamento seçimlerinde nasıl bir performans gösterdiğini mutlaka tanımlamayacaktır. Seçilebilir politikacıların hangi partiye katılacağını tarihsel olarak belirleyen diğer faktör, güçlü ordunun desteğinin nereye eğildiğidir.

Alt çizgi

Bu bizi sonuca getiriyor. Pakistan’daki sistemin temelleri, devam eden yoğun siyasi halat çekmenin altında aynı kalıyor. Siyasi başarı için önemli olan Pakistan ordusunun desteğine sahip olup olmadığınızdır. Siyasi partiler artık doğrudan ordunun siyasete müdahalesine işaret ediyor, ancak sadece muhalefette olduklarında; hükümette olduklarında ve bu desteğin tadını çıkardıklarında, ona meydan okumak için çok az şey yaparlar. Bu, iktidardayken Khan’ın partisi için geçerliydi ve şimdi Sharif’in hükümeti için de geçerli.

Sonunda, Pakistan’ın yükselen siyasi gerilimi, fırsatçı bir güç mücadelesi anlamına geliyor. Ülkeye siyasi bir çöp kutusu bıraktı. Ve hepsinde, ülkenin uzun siyasi istikrarsızlığının bedelini ödemeye devam eden sıradan Pakistanlıların devam eden acılarına her iki tarafta da çok az saygı gösteriliyor.